به گزارش روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان، به نقل از روزنامه شهروند، انتقال آب به هفت استان هرمزگان، کرمان، خراسان‌جنوبی، خراستان‌رضوی، یزد، اصفهان و سیستان‌وبلوچستان به مرحله مطالعات تکمیلی رسیده و اجرایی شده‌اند، البته برای اجرای این طرح‌ها حدود 3 هزار و 700 کیلومتر لوله‌گذاری نیاز است.

حرف از انتقال آب دریای عمان و خلیج‌فارس که شد چهار پروژه احداث خط لوله انتقال آب از سواحل جنوبی تعریف شد. انتقال آب از دریای عمان به سیستان‌وبلوچستان حدود 820 کیلومتر خط لوله به خود خواهد دید. البته 11 ایستگاه پمپاژ آب با سرمایه‌گذاری 39 هزار میلیارد تومانی اجرا شده و برای 10 هزار نفر اشتغالزایی به دنبال دارد. تاریخ پایان این طرح 1404 پیش‌بینی شده است.

خبر خوش؛ 400 میلیون مترمکعب آب شیرین در سال

بی‌آبی خُلق‌شان را تنگ کرده اما قول‌وقرارها خبرهای خوشی برای اهالی دارند؛ خبرخوش رسیدن آب از دریای عمان. طرحی که به گفته معاون عمرانی استانداری سیستان‌ و بلوچستان قرار است سالانه بیش از 200 میلیون مترمکعب به استان انتقال دهد. منصور بیجار از محقق شدن مجوز 100 میلیون‌مترمکعب خبر می‌دهد. اجرای پروژه انتقال آب از دریای عمان به سیستان‌وبلوچستان در حال انجام است.

مسئول طرح نمک‌زدایی و انتقال آب دریای عمان به استان سیستان و بلوچستان و توسعه شرق کشور از تاسیسات آبگیری به ظرفیت نهایی 2 میلیارد و 400 هزار مترمکعب در سال برای 2 فاز می‌گوید. خط انتقال آب از دریای عمان از چابهار شروع می‌شود و به سایر شهرهای این استان ادامه می‌یابد. اکنون کارهای مقدماتی زاهدان تا ایرانشهر انجام شده و مسیرسازی سایر شهرها در حال انجام است.

به گفته بیجارفاز اول به ظرفیت یک‌میلیارد و 200 هزار مترمکعب در سال در حال ساخت است. فاز اول در سال ظرفیت تولید 400 میلیون مترمکعب آب شیرین را دارد. بیجار از پیشرفت 12 درصدی این بخش خبر می‌دهد. «عملیات خاکبرداری به حجم 22 هزارمترمکعب اتمام یافته است». سفارش ورق و ساخت لوله‌های فولادی به میزان یکصد هزارتن انجام شده است.

16 درصد طول مسیر، آماده لوله‌گذاری

چهارساله آب به زاهدان می‌رسد. اتفاق مبارکی که مسئول طرح نمک‌زدایی و انتقال آب دریای عمان به استان سیستان و بلوچستان و توسعه شرق کشور از آن می‌گوید. هرچند نباید مسائل اجرایی را نادیده گرفت. امکان دارد با فراهم شدن شرایط این آب زودتر به زاهدان برسد.

به گفته بیجار مجموعه‌های مجری در اجرای پروژه انتقال آب، همزمان آبگیرها و دستگاه‌های‌شان را مستقر می‌کنند. اگر بخشی از شکل‌سازی انجام شود این احتمال قوت می‌یابد که از سال آینده-1402- شهرهایی که در مسیر قرار دارند مثل چابهار زودتر تامین آب شوند. گفتنی است برای فاز اول 4 ماژول هریک به ظرفیت 200 هزار مترمکعب در روز مجموعا به ظرفیت 800 هزار مترمکعب در روز جهت ساخت به پیمانکار واگذار شده است.

خط اصلی انتقال آب در استان چیزی حدود 530 کیلومتر تخمین زده شده است. از این میزان معادل 350 کیلومتر به پیمانکار مسیرسازی واگذار شده است. یعنی چیزی در حدود 67درصد مسیر.» معاون عمرانی استانداری سیستان‌وبلوچستان از 100 کیلومتر آماده لوله‌گذاری خبر می‌دهد، یعنی چیزی در حدود 16 درصد طول مسیر. «تاکنون معادل یک‌میلیون مترمکعب احجام خاکبرداری بوده است. اگرچه سفارش ورق و ساخت لوله‌های فولادی به میزان یکصد هزارتن انجام شده است».

چاه‌نیمه‌ها در بحران

حال 11.4 درصد مساحت کشور خوب نیست؛ سیستان‌وبلوچستان. فقر منابع آبی و سال‌ها، همچنین بارندگی‌ها کاهشی شدند تا آب شرب پنج شهرستان و 954 روستای سیستان و بخشی از زاهدان در قامت مرکز استان چشم بدوزند به چاه‌نیمه‌ها. به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان‌وبلوچستان متولی انتقال آب دریای عمان به استان اداره صمت است. چاه‌نیمه‌ها تنها منبع تامین آب این منطقه است و اصلا شرایط خوبی ندارد. در چاه‌نیمه شاهد کاهش 80 تا 85 درصدی هستیم».

به گفته علیرضا قاسمی «هر طرح انتقال آبی برای استان زمان‌بر است. در گام نخست باید از طریق دیپلماسی حقابه تامین شود و موازی آن طرح‌های انتقال آب اجرایی شود. تامین آب 48درصد شهرها و روستاها وابسته به منابع زیرزمینی هستند؛ منابعی که پایدار هم نیستند. 38درصد تامین آب هم چشم دوخته‌اند به آب‌های سطحی که به شرایط رودخانه هیرمند و آب‌های مرزی وابسته‌اند. در این میانه تنها 14درصد آب موردنیاز از طریق شیرین‌سازی آب از دریا و آب‌های زیرزمینی لب‌شور تامین می‌شود.

مجوز برداشت از دریا به شرط تامین آب شرب

سیستان‌وبلوچستان بعد از سال‌ها تشنگی امید بسته به طرح انتقال آب از دریای عمان. طرحی که اگر روزگاری اجرایی‌شدن را به خود ببیند.، تامین‌کننده بخشی از کمبود آب شرب استان خواهد شد. به گفته «مصطفی سیاسر» تعریف طرح انتقال آب از دریای عمان برای تامین بخشی از کمبود آب‌شرب استان بوده. به گفته مجری طرح محرومیت‌زدایی و جهاد آبرسانی شرکت آب و فاضلاب سیستان‌وبلوچستان، دولت سرمایه اجرایی‌کردن چنین طرحی را ندارد. نبود منابع ریالی این طرح باعث شده تا دولت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و صنایع بهره ببرد.

طرح انتقال آب از دریای عمان سال 1401 قانونی‌شدن را به خود دید. به باور سیاسر قانونمندشدن این طرح دولت را موظف به اجرایی‌کردن آن می‌کند. نکته اساسی این است که هنوز منابع مالی برای این طرح مشخص نشده است. مجری طرح محرومیت‌زدایی و جهاد آبرسانی شرکت آب و فاضلاب سیستان‌وبلوچستان از صنایع جدید و معادن تازه کشف‌شده در استان خبر می‌دهد. صنایع و معادن جدید در انتظار پروانه بهره‌برداری‌اند.

صنایع و معادن جدید برای پا گرفتن و شروع فعالیت‌هایشان نیازمند تامین آب‌هستند. «آنها تقبل کرده‌اند آب موردنیازشان را از دریا انتقال بدهند.» خبرها که از صنایع و معادن جدید گفتند دولت از نبود آب در پهنه سرزمینی گفت. «دولت اعلام کرد صنایع و معادن جدید باید آب موردنیازشان را از دریا تامین کنند.» قرارها که بر تامین آب از دریا شد، وزارت نیرو و صنعت توافق کردند بر صدور مجوز برداشت آب از دریا و شیرین‌سازی آن. هرچند این توافق شرطی هم به خود می‌دید؛ تامین بخشی از کمبود آب شرب. «طبق این شرط وزارت نیرو آب شرب را تضمینی خریداری کرده و در اختیار مشترکانش قرار می‌دهد».

از زاهدان تا سیستان هم 200 کیلومتر خط انتقال خواهیم داشت. درواقع 800 تا 900 کیلومتر نیاز به خط انتقال اصلی است.

تخلیه سیستان یعنی عقب‌نشینی مرز تا سمنان

طرح انتقال آب دریای عمان بخش خصوصی را در قامت مجری به خود می‌بیند. به گفته مجری طرح محرومیت‌زدایی و جهاد آبرسانی شرکت آب و فاضلاب سیستان‌وبلوچستان، دولت در حال حاضر با کمبود منابع ریالی رو به رو است. بنابراین در حال حاضر خرید آب شرب از بخش خصوصی به‌صرفه است.» سیاسرمی‌گوید که هنوز هیچ خط لوله‌ای اجرا نشده و تنها بخشی از آبگیر احداث شده است. «یکسری حفاری در کنار دریای عمان انجام شده برای برداشت آب».

به گفته سیاسر «عملیاتی‌شدن طرح انتقال آب از دریای عمان بی‌شک ماندگاری‌هایی در منطقه ایجاد خواهد کرد.» اهالی از بی‌آبی و عواقب آن نگران‌اند؛ نگران از اینکه اگر آبی نباشد قرار است چه اتفاقی بیفتد. «در حوزه سیستان دهه 30 خشکسالی داشتیم که باعث مهاجرت مردم شد. هرچند در حال حاضر هم مهاجرت‌هایی را شاهدیم. مهاجرتی که مهم‌ترین دلیلش از دست دادن تنها منبع درآمد، اهالی است یعنی کشاورزی».

مجری طرح محرومیت‌زدایی و جهاد آبرسانی شرکت آب و فاضلاب سیستان‌وبلوچستان معتقد است تکرار مهاجرت آن سال‌ها اتفاق بسیار بدی است، به‌خصوص در حوزه شمال استان. «مقام معظم رهبری از این منطقه به‌عنوان تنگه احد یاد کرده‌اند و این اهمیت منطقه را گوشزد می‌کند.» به گفته سیاسر» تخلیه این بخش یک معنا بیشتر ندارد؛ نبود شهری تا خود سمنان. درواقع با تخلیه‌شدن این منطقه مرز عقب‌نشینی خواهد کرد و این خیلی خطرناک است.

در بهره‌برداری از آب دریا، عقبیم!

در سال‌های نامهربانی آسمان و خشکسالی سیستان و زاهدان در شرف یک بحران‌ ایستاده‌اند؛ بحران نبود آب. به اعتقاد سیاسر، خط انتقال آب از دریای عمان تا زاهدان 650کیلومتر خواهد بود. «از زاهدان تا سیستان هم 200کیلومتر خط انتقال خواهیم داشت. درواقع 800 تا 900کیلومتر نیاز به خط انتقال اصلی است. بی‌شک این طرح انتقال آب، بخشی هم خط انتقال آب فرعی خواهد داشت. به اعتقاد مجری طرح محرومیت‌زدایی و جهاد آبرسانی شرکت آب و فاضلاب سیستان‌وبلوچستان حداقل پنج سال نیاز است برای عملیاتی‌شدن این طرح، البته به شرط شروع کار همین امروز. «تنها راهکار سیستان

سیاسربر این باور است که بهره‌برداری از آب دریا در همه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس متداول است و در این عرصه ما عقب هستیم. همه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس برای تامین منابع آب شرب و گاها کشاورزی از آب دریا بهره می‌برند. او معتقد است اجرای طرح‌های انتقال آب از دریاها تاثیر منفی مشهودی بر محیط‌زیست ندارد. دریای عمان به‌عنوان نمونه به اقیانوس هند اتصال دارد، بنابراین بهره‌برداری از آن تاثیر بسیاری نخواهد داشت.

اقتصاد سیستان‌وبلوچستان گره خورده به زلف حقابه‌ای که سال‌هاست قرار است از افغانستان به این منطقه برسد. حقابه‌ای که حتی در شرایط خوب رابطه ایران و افغانستان هم محقق نشده است. به گفته امین کمالی هربار حقابه تامین‌نشده این منطقه با چالش‌هایی روبه‌رو شده است. حتی زمانی که سدی احداث نشده بود، افغانستان راغب به دادن حقابه نبوده است. دبیر مجمع ملی مطالبه‌گران محیط‌زیست می‌گوید که در برهه‌هایی آب سیلاب‌هایی که افغانستان نتوانسته کنترل کند، به سمت ایران سرریز شده است. بخشی از این آب سیلاب‌ها سهم چاه‌نیمه‌ها شدند و باقی هم به سطح دریاچه رسیدند که مدیریت شدند.

به گفته او احداث سد کمال‌خان امیدها را ناامید کرد. «30-20 سالی است که خشکسالی نفس سیستان‌وبلوچستان را بریده، اما هنوز این مسأله برای اهالی تبیین‌نشده که حقابه محیط‌زیست باید محقق شود یا حقابه شرب. وزیر نیرو در این‌خصوص سفری به افغانستان داشتند. به گفته وزیر نیرو طالبان موظف به رهاسازی آب شدند و تنها بخشی از آب سرریز شده از سد به منطقه رسید».

باید به سمت خودکفایی آبی برویم

آب ژرف و آب انتقال آب از دریای عمان دو روزنه امیدند برای اهالی سیستان‌وبلوچستان. امیدهایی برای تامین آب شرب موردنیاز اهالی سیستان‌وبلوچستان. به گفته دبیر مجمع ملی مطالبه‌گران محیط‌زیست در گفتن از طرح انتقال آب از دریای عمان باید در یک مورد شفاف‌سازی شود. «نباید در مورد این طرح بزرگ‌نمایی شود. این طرح برای مصرف بخش صنعتی است و بخشی از آن به تامین آب شرب اختصاص خواهد یافت.»

کمالی از زمزمه‌هایی خبر می‌دهد که از اختصاص این آب به بخش کشاورزی می‌گویند. «باید اهالی بدانند این آب بسیار گران است و نمی‌تواند به بخش کشاورزی اختصاص بیابد. این انتقال آب بیشتر جنبه اقتصادی دارد، آن هم برای بخش صنعتی. اگرچه شاید اصلاح الگوی کشت در این منطقه هم بتواند راه مناسبی باشد».

دبیر مجمع ملی مطالبه‌گران محیط‌زیست بر این باور است که هزینه‌کرد در بخش تامین آب شرب واجب است. «در بخش تامین آب شرب هر مقدار هزینه شود، راه دوری نمی‌رود. هرچند آب ژرف منطقه هم با همین نیت شروع به کار کرد و بخشی از تامین آب شرب را به عهده گرفت.» او معتقد است که در این زمینه بی‌شک نباید با حاشیه‌ها همسو شد. بند ناف سیستان را باید از افغانستان جدا کرد و به سمت خودکفایی آبی رسید. مقام معظم رهبری نگاه ویژه بر این منطقه دارند. در همه این سال‌ها بودجه‌ خوبی به این منطقه اختصاص یافته، هرچند برخی مسئولان این بودجه را به‌درستی استفاده نکردند. نکته قابل تامل این است که باید کاری کرد تا اهالی این منطقه غرق ناامیدی مطلق نشوند.