زمان مطالعه
نویسنده
تاریخ انتشار
هشدار جدی برای مدیریت مصرف آب در سال ۱۴۰۴
در سال‌های اخیر، تغییرات اقلیمی ناشی از بهره‌برداری ناپایدار از منابع طبیعی، زمین را با نابسامانی‌هایی در الگوهای بارشی و دمایی مواجه کرده است. شواهد موجود نشان می‌دهد که این تحولات اغلب ریشه در فعالیت‌های انسانی داشته و امروز پیامدهای آن در قالب تابستان‌های زودرس، بارش‌های بی‌نظم و گرمایش تدریجی اقلیم، زندگی بشری را تحت تأثیر قرار داده است.
به گزارش روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان، نتایج آخرین مطالعات متخصصان هواشناسی در تابستان ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که در بازه آذر ۱۴۰۳ تا اردیبهشت ۱۴۰۴، میزان بارش در کشور کاهش یافته و میانگین دمای هوا در بسیاری از مناطق، به طور میانگین بین نیم (5/0) تا ۲ درجه سانتی‌گراد بیشتر از حد نرمال در مناطق مختلف کره زمین از جمله ایران خواهد بود. این در حالی است که افزایش تنها یک درجه دمای هوا، می‌تواند 5 درصد مصرف آب را افزایش دهد اما نه به طور یکسان.
ناهنجاری مثبت 1403 برای ایران
بررسی الگوهای همدیدی و دورپیوندها در ابتدای 1403 حکایت از بروز ناهنجاریی هایی نگران کننده می داد و بر اساس آنها نابهنجاری منفی ارتفاع ژئوپتانسیلی در سطح 500 هکتوپاسکال (واحد سنجش فشار هوا در آب و هواشناسی) و فشار سطح متوسط دریا طی دسامبر در ناحیه گرینلند تا دریای بارنتز پیش بینی شد که با فاز مثبت نوسان اطلس شمالی(NAO) و نوسان قطبی(AO) همراه بود.
اما سایر مناطق نیم کره شمالی در گستره نابهنجاری مثبت ارتفاع ژئوپتانسیلی سطح 500 هکتوپاسکال (واحد سنجش فشار هوا در آب و هواشناسی) و فشار سطح متوسط دریا قرار داشت که ایران ، غرب آسیا و شمال آفریقا در گستره نابهنجاری مثبت فشار سطح متوسط دریا و ارتفاع ژئوپتانسیلی قرار داشتند.
در این بین نابهنجاری منفی ارتفاع ژئوپتانسیلی سطح500 هکتوپاسکال و فشار سطح متوسط دریا در ماه مارس بر روی اطلس شمالی وگرینلند یافت که در تقویت امواج راسبی موثر بود و دگرگونی الگوهای همدیدی ماه آوریل در مقایسه با ماههای پیش از آن برجسته بود و عمدتا با فاز منفی نوسان اطلس شمالی و نوسان قطبی هماهنگی داشت که دراین ماه ناوه روی دریای مدیترانه به نسبت تضعیف شد.
تحقیقات در یکی از شش مدل اقلیمی مورد بررسی توسعه النینا را طی دسامبر 2024 تا فوریه 2025 را پیش بینی کرد و همزمانی النینا با فاز غربی قویQBO دوره های سرد غیرمعمول و افزایش بارش برف در برخی مناطق نیمکره شمالی را به دنبال داشته که البته پیش بینی ها برای کوتاه زمان بودن این بارش ها نیز به تحقق پیوست این سامانه چندان ماندگار نبود.
ادامه کاهش نگران کننده بارش ها
یکی از فاکتورهای بررسی شده در این تحققات میزان بارش ها طی بازه زمانی دی 1403 تا اردیبهشت 1404 بود و الگوهای همدیدی اما در این خصوص خبرهای خوبی به همراه نداشتند و در نیمه دوم آذر تا نیمه اول دی ماه 1403 میانگین بارش کشور کمتر از نرمال بود و میزان آن در بخش هایی از نوار شمال شرق، دو سوی دامنه شمالی و جنوبی البرز میانی و شرقی، بخشهایی از نوار شمال غرب، بخشهایی از حوضه آبریز دشت کویر و مناطق محدودی از نوار شرقی استان سیستان و بلوچستان در محدوده نرمال با گرایش به کمتر از نرمال رخ داد.
هرچند بارش ها در نیمه دوم دی تا نیمه اول بهمن 1403 به حد نرمال نزدیک شد اما با رسیدن اسفند مدجد میزان بارش ها به حد نگران کننده کمتر از نرمال رسید و این شرایط تا نیمه اول فروردین 1404 پا برجا ماند اما پیش بینی می شود در بازه نیمه دوم فروردین تا نیمه اول اردیبهشت 1404 میانگین بارش کشور در محدوده نرمال برآورد می شود و در این مدت تنها شرق خراسان رضوی گرایش به کمتر از نرمال دارد.
گرما در کمین کشور
اما افزایش دما در شرایط کم بارش کنونی بخش نگران کننده اطلاعات استخراج شده از الگوهای همدیدی و دورپیوندها است که بر اساس آنها در نیمه دوم آذر تا نیمه اول دی 1403 نابهنجاری دمای هوا برای استانهای واقع در دو سوی کوه های زاگرس، جنوب و بخش محدودی از جنوب شرق بین 5/0 تا 2 درجه بیشتر از حد معمول بوده و در زاگرس میانی افزایش 1 تا 2 درجه ای نیز رقم خورد.
این شرایط در نیمه دوم دی تا نیمه اول بهمن 1403 نیز خود نمایی کرد اما در نیمه دوم بهمن تا نیمه اول اسفند با وجود فصل زمستان شرایط به حد نرمال نرسید و دمای هوا 5/0 تا 1 درجه از حد معمول خود بالاتر بود، طی نیمه دوم اسفند 1403 تا نیمه دوم فروردین 1404 در نوار ساحلی خزر و دامنه جنوبی مرکز و شرق البرز و مناطق محدودی از سواحل خلیج فارس پا برجا می ماند اما طی این مدت دما در بقیه نقاط کشور 1 تا 2 درجه افزایش به خود می بیند.
نگران کننده تر آن است که براساس اطلاعات به دست آمده در این تحقیقات پیش بینی می شود نابهنجاری دمای هوا درحوضه آبریز خزر 5/0 تا 1 درجه بیشتر از حد معمول و در سایر نقاط کشور 1 تا 2 درجه گرمتر از حد نرمال خود باشد که این موضوع نگرانی های زیست محیطی را نیز در بر داشته است.
ضرورت تغییر الگوی مصرف آب
افزایش دمای هوا به‌طور مستقیم با افزایش مصرف آب ارتباط دارد. در شرایطی که کاهش بارندگی و افزایش دما هم‌زمان رخ داده‌اند، مدیریت منابع آبی از اهمیت دوچندان برخوردار است. هر فرد می‌تواند با بازنگری در الگوهای مصرف، نقش مؤثری در عبور از شرایط دشوار پیش‌ِرو ایفا کند.
اگرچه امروز برخی از این هشدارها جدی تلقی نمی‌شوند، اما روند کاهشی بارندگی در دهه‌های اخیر نشان می‌دهد که پیشگیری از بحران‌های آبی باید در اولویت قرار گیرد.
با توجه به داده‌های موجود، تابستان سال ۱۴۰۴ متفاوت و گرمتر از حد معمول آغاز خواهد شد. افزایش دما در فصل بهار، زنگ خطری برای تابستان پیش‌ِرو است که ممکن است مصرف آب را به‌طور چشم‌گیری بالا ببرد. اکنون زمان آن است که همه ما، به سهم خود، برای حفظ منابع آبی کشور و مقابله با تبعات تغییرات اقلیمی، اقدام کنیم.
یادداشت از: علیرضا راشکی قلعه نو
